Kto może być chrzestnym?
Przy wyborze chrzestnych dla dziecka trzeba brać pod uwagę nie tylko własne sympatie oraz chęci kandydatów, ale także prawo kanoniczne. W Kościele katolickim, aby móc pełnić tę rolę, należy spełnić bowiem określone warunki. Dlatego odwołując się poniżej do konkretnych przepisów, pokazujemy o jakich wymogach mowa i sprawdzamy, kto może być chrzestnym, a kogo rodzice nie powinni uwzględniać w trakcie poszukiwań.
UWAGA: Użyty poniżej skrót KPK oznacza Kodeks Prawa Kanonicznego.
I Czy zawsze musi być dwoje chrzestnych?
Nie. Można wybrać jednego chrzestnego, jedną chrzestną bądź dwoje chrzestnych (KPK, kan. 873).
II Czy chrzestny musi być katolikiem?
Tak. Chrzestny musi być katolikiem (KPK, kan. 874 Kan. 874 § 1.3).
III Czy chrzestny musi mieć bierzmowanie?
Tak. Chrzestny musi mieć bierzmowanie (KPK, kan. 874 Kan. 874 § 1.3).
IV Czy osoba ochrzczona, ale nienależąca do Kościoła katolickiego, może być chrzestnym?
Nie, ale może ona zostać świadkiem chrztu. W tej sytuacji Kościół stawia jednak dodatkowy warunek: świadka chrztu dopuszcza tylko razem z chrzestnym katolickim (dwóch świadków chrztu albo tylko świadek chrztu to opcje, które nie wchodzą w grę). Mówi o tym KPK, kan. 874 Kan. 874 § 2.
V Czy chrzestnym może zostać osoba niepełnoletnia?
Tak, chrzestnym może zostać osoba, która ukończyła 16 lat. (KPK, kan. 874 Kan. 874 § 1.2).
VI Czy chrzestnym może zostać osoba żyjąca w związku niesakramentalnym?
Nie, gdyż zgodnie z wytycznymi Kościoła chrzestny ma „prowadzić życie zgodne z wiarą”, a w świetle nauczania Kościoła życie bez ślubu kościelnego jest ignorowaniem nakazów wiary katolickiej i jako takie jest grzechem. Na tej samej podstawie rozwodnik może być chrzestnym, ale tylko pod warunkiem, że nie żyje w nowym związku – związku pozasakramentalnym. (KPK, kan. 874 Kan. 874 § 1.3).
VII A czy ksiądz może mieć wpływ na wybór chrzestnych i odrzucić kandydata rodziców?
Tak, ponieważ zgodnie z „Instrukcją duszpasterską Episkopatu o udzielaniu sakramentu chrztu św. dzieciom” księża mają prawo doradzać rodzicom podczas poszukiwań chrzestnych oraz wyrażać swój sprzeciw w przypadkach, w których przy podejmowaniu decyzji towarzyszą rodzicom niewłaściwe pobudki (np. gdy kierują się oni zamożnością chrzestnych zamiast religijnością i troską o wychowanie chrześniaka w wierze katolickiej). Ponadto duszpasterze mogą żądać od kandydatów na chrzestnych zaświadczeń o praktykowaniu wiary wystawionych przez proboszcza z parafii zamieszkania.
Czy kościół uznaje kremację?
Stanowisko Kościoła katolickiego odnośnie praktyki kremacji zostało przedstawione i omówione w Instrukcji „Ad resurgendum cum Christo” ogłoszonej przez Kongregację Nauki Wiary w 2016 r.
Zgodnie z treścią tego dokumentu Kościół niezmiennie preferuje pochówek ciał zmarłych, uważając że jest on „najbardziej odpowiednią formą wyrażenia wiary i nadziei w zmartwychwstanie ciała”. Jednocześnie kremacja jest dopuszczalna, o ile jej wybór nie wynika z woli „odrzucenia chrześcijańskich dogmatów, albo w duchu sekciarskim, albo też pod wpływem nienawiści wobec religii katolickiej i Kościoła”.
W Instrukcji zostało podkreślone, że kremacja zwłok sama w sobie nie stoi w sprzeczności z chrześcijańską doktryną na temat nieśmiertelności duszy i zmartwychwstania ciała; nie stanowi przeszkody we wskrzeszeniu ciała i nie ma wpływu na duszę.
Jeżeli wierny z uzasadnionej przyczyny wybrał tę formę pogrzebu, jego prochy – podobnie jak w przypadku pochówku ciała – muszą spocząć w miejscu świętym, tj. na cmentarzu lub na innym terenie wyznaczonym przez władze kościelne.
Przechowywanie prochów w miejscu zamieszkania jest zakazane, chyba że ordynariusz miejsca oraz Konferencja Episkopatu wyrażą na to zgodę. Ponadto zabronione jest ich rozdzielanie, rozrzucanie oraz jakiekolwiek przerabianie (np. na pamiątki, biżuterię).
Zgodnie z obowiązującym prawem kanonicznym ksiądz ma prawo odmówić pogrzebu zmarłego, który wybrał kremację z motywów przeciwnych wierze chrześcijańskiej (KPK, kan. 1184)
Kto może być świadkiem bierzmowania?
Zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego (kan. 874, 892) świadkiem bierzmowania może być każda osoba, która wypełnia warunki określone również dla chrzestnych, czyli:
– została wyznaczona przez przyjmującego sakrament bądź przez jego rodziców, albo przez tego, kto ich zastępuje, a gdy tych nie ma, przez proboszcza lub szafarza sakramentu, i posiada wymagane do tego kwalifikacje oraz intencję pełnienia tego zadania;
– ukończyła 16 lat (chyba że biskup diecezjalny określił inny wiek albo proboszcz lub szafarz zdecydował się dopuścić wyjątek);
– jest katolikiem, bierzmowanym i przyjęła już sakrament Najświętszej Eucharystii oraz prowadzi życie zgodne z wiarą i odpowiadające funkcji, jaką ma pełnić;
– jest wolna od jakiejkolwiek kary kanonicznej;
– nie jest ojcem lub matką przyjmującego chrzest.
Ponadto Kościół katolicki zaleca, aby świadkiem był ktoś z chrzestnych bierzmowanego (KPK kan. 893 § 2).
Kogo i kiedy obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych?
Zgodnie z prawem kanonicznym wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych obowiązuje w Kościele katolickim wszystkich wiernych, którzy ukończyli 14 rok życia.
Wstrzemięźliwość trzeba zachować w Środę Popielcową, w Wielki Piątek oraz we wszystkie pozostałe piątki roku, chyba że w danym dniu wypada jakaś uroczystość. Kościół zachęca także do unikania pokarmów mięsnych w Wigilię Narodzenia Pańskiego, ale wówczas wstrzemięźliwość nie jest obligatoryjna.
Współczesne prawo o wstrzemięźliwości od potraw mięsnych zakazuje spożywania mięsa oraz wywarów z mięsa. Można jednak jeść inne produkty odzwierzęce – jaja, nabiał, a nawet tłuszcz zwierzęcy. Zgodnie z chrześcijańską tradycją dozwolone jest także spożywanie ryb.
Osoby, które z uzasadnionych przyczyn nie są w stanie zachować wstrzemięźliwości, powinny podjąć inne formy pokuty. Takimi uzasadnionymi przyczynami mogą być np. daleka podróż, choroba albo brak wyboru potrawy bezmięsnej.
Należy dodać, że w Środę Popielcową oraz w Wielki Piątek wiernych od 18. do 60. roku życia oprócz wstrzemięźliwości obowiązuje także post ścisły (czyli ograniczenie spożywanych posiłków w do jednego sytego i dwóch niepełnych ciągu dnia).
Osoby zainteresowane zagadnieniem wstrzemięźliwości zachęcamy do lektury Kodeksu Prawa Kanonicznego (kanony 1249-1253) oraz nowelizacji IV przykazania kościelnego (Uchwała nr 15/364/2014 Konferencji Episkopatu Polski z dnia 13 marca 2014 r.).
Kiedy ślub kościelny jest nieważny?
W katolicyzmie wyróżnia się trzy grupy przyczyn, które powodują, że ślub jest nieważny z punktu widzenia prawa kościelnego. Są to przeszkody zrywające, wady bądź brak zgody małżeńskiej, oraz brak formy kanonicznej. Każda z nich została umówiona poniżej. W razie jakichkolwiek wątpliwości odsyłamy osoby zainteresowane tematem do źródła, jakim jest Kodeks Prawa Kanonicznego, oraz do adwokatów kościelnych, którzy biorą udział w procesach stwierdzania nieważności małżeństwa.
I. Ślub jest nieważny, kiedy wystąpi jedna z tzw. przeszkód zrywających:
• przeszkoda wieku (kan. 1083) – zgodnie z obowiązującymi przepisami kanonicznym, aby zawrzeć ważny związek małżeński, mężczyzna musi mieć ukończone 16 rok życia, a kobieta 14 rok życia. Jednocześnie Konferencjom Episkopatu przysługuje prawo wyznaczenia wyższej granicy wiekowej. W naszym kraju KEP skorzystała z tego uprawnienia i, powołując się na ustawodawstwo państwowe, ustaliła, że nupturienci, aby zawrzeć godne małżeństwo, muszą mieć ukończone 18 lat. W polskim prawie funkcjonuje również przepis mówiący, że z ważnych powodów sąd opiekuńczy może wydać zgodę na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 rok życia. W takich okolicznościach biskup udziela dyspensy od wieku.
• przeszkoda impotencji (kan. 1084) – w świetle nauki Kościoła katolickiego zrodzenie i wychowanie potomstwa to cele każdej wspólnoty małżeńskiej (kan. 1055). Stąd też impotencja – rozumiana jako trwała niezdolność do współżycia seksualnego – czyni związek nieważnym z samej jego natury. Niezależnie czy dotyka męża czy żony; czy polega na anomaliach anatomicznych albo funkcjonalnych; stanowi przeszkodę, od której nie ma dyspensy.
• przeszkoda węzła małżeńskiego (kan. 1085) – ślub jest nieważny, jeżeli jeden z małżonków jest związany węzłem poprzedniego małżeństwa. Przypominamy, że węzeł małżeński może ustać przez śmierć współmałżonka, dyspensę Ojca Świętego (dotyczy małżeństw niedopełnionych), przywilej Pawłowy (kiedy dwie osoby nieochrzczone trwają w małżeństwie naturalnym, po czym jedna strona przyjmuje chrzest, a ta druga odchodzi, wówczas małżeństwo naturalne zostaje rozwiązane w momencie wejścia strony ochrzczonej w sakramentalny związek małżeński) lub stwierdzenie nieważności małżeństwa przez sąd kościelny. Od przeszkody węzła nie ma dyspensy.
• przeszkoda różnej religii (kan. 1086) – zgodnie z prawem kanonicznym małżeństwo katolika z osobą nieochrzczoną jest nieważne, chyba że zostanie zawarte za dyspensą ordynariusza miejsca, tj. biskupa. Otrzymanie owej dyspensy jest możliwe pod warunkami określonymi w kanonie 1125. Jednym z nich jest konieczność złożenia przez stronę katolicką oświadczenia, że zrobi wszystko, co w jej mocy, aby nie utracić wiary, oraz że ochrzci swoje dzieci i wychowa je w religii katolickiej. Druga strona (strona nieochrzczona) musi zostać o tych zobowiązaniach powiadomiona.
• przeszkoda święceń (kan. 1087) – osoby, które otrzymały święcenia, nie mogą zawrzeć ważnego małżeństwa. Obowiązuje je bowiem celibat. Prawo zdjęcia celibatu należy tylko i wyłącznie do papieża.
• przeszkoda ślubu czystości (kan. 1088) – osoba związana wieczystym ślubem publicznym czystości w instytucie zakonnym nie może zawrzeć ważnego związku małżeńskiego, dopóki nie zostanie z owego ślubu zwolniona (w przypadku instytutu zakonnego na prawie papieskim może to zrobić tylko papież, a bądź w przypadku instytutu na prawie diecezjalnym – biskup diecezjalny).
• przeszkoda uprowadzenia (kan. 1089) – ślub jest nieważny, jeżeli mężczyzna uprowadził bądź przetrzymywał kobietę w celu zawarcia z nią małżeństwa.
• przeszkoda występku (kan. 1090) – ślub jest nieważny, jeżeli jedna ze stron, aby zawrzeć nowy związek małżeński, zadała śmierć własnemu współmałżonkowi bądź współmałżonkowi osoby, którą planowała poślubić. Nieważnie zawiera małżeństwo także osoba, która brała współudział (fizyczny tudzież moralny) w morderstwie. Dyspensy od tej przeszkody może udzielić Stolica Apostolska.
• przeszkoda pokrewieństwa (kan. 1091) – nieważny jest ślub osób, które łączy pokrewieństwo w linii prostej (np. dziadek nie może ożenić się z wnuczką) oraz w linii bocznej do 4. stopnia (kuzyn z kuzynką). Co prawda, biskup w przypadku tej przeszkody ma prawo udzielić dyspensy, ale nigdy odnośnie relacji II stopnia (nie może wziąć pod żadnym pozorem ślubu kościelnego rodzeństwo).
• przeszkoda powinowactwa (kan. 1092) – powinowactwo w linii prostej powoduje nieważność małżeństwa (tj. kobieta po śmierci męża nie na prawa wyjść za teścia bądź pasierba), ale od tej przyczyny istnieje możliwość dyspensy biskupa.
• przeszkoda przyzwoitości publicznej (kan. 1093) – nieważne małżeństwo zawiera mężczyzna z córką lub matką kobiety, z którą żyje w konkubinacie bądź trwa w nieważnym małżeństwie, oraz kobieta, która próbuje zawrzeć małżeństwo z ojcem bądź synem swojego konkubenta/mężczyzny, z którym trwa w nieważnym małżeństwie.
• przeszkoda pokrewieństwa prawnego (kan. 1094) – małżeństwo zawarte między osobami, które są związane pokrewieństwem prawnym powstałym z adopcji (w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej) jest nieważne, chyba że otrzymały one dyspensę ordynariusza.
II. Ślub jest nieważny, jeżeli w chwili zawarcia związku wystąpiła wada bądź brak zgody małżeńskiej. Do tej kategorii należą sytuacje, w których osoba przystępująca do zawarcia związku małżeńskiego np.:
• jest pobawiona wystarczającego używania rozumu (stwierdzono u niej chorobę umysłową, kan. 1095)
• nie posiada rozeznania co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich (kan. 1095; chodzi o niemożność dokonania dojrzałego sądu, uchwycenia na czym wspólne życie powinno polegać)
• nie posiada zdolności do podjęcia obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej (kan. 1095 )
• została umyślnie wprowadzona w błąd i na skutek podstępu przystąpiła do sakramentu małżeństwa (np. kobieta okłamała mężczyznę, że spodziewa się jego dziecka, aby wymusić ślub; kan. 1098)
• symulowała zgodę małżeńską tj. wyraziła zgodę fikcyjną, nieszczerą. Dochodzi do tego wówczas, gdy jedna ze stron postrzega małżeństwo niezgodnie z nauką Kościoła, i chociażby dopuszcza możliwość rozwodu cywilnego w przyszłości, ale mimo wszystko decyduje się na przystąpienie do sakramentu (kan.1101).
• działała pod czyimś przymusem bądź pod wpływem ciężkiej bojaźni z zewnątrz (kan. 1103)
III. Ślub może być również nieważny na skutek braku dotyczącego formy kanonicznej, tj. sposobu zawarcia małżeństwa. Dzieje się tak m.in. gdy kapłan asystujący nie posiada wymaganego upoważnienia. Zgodnie powiem z Kodeksem Prawa Kanonicznego: tylko te małżeństwa są ważne, które zostają zawarte wobec asystującego miejscowego ordynariusza albo proboszcza, albo wobec kapłana lub diakona delegowanego przez jednego z nich; a także wobec dwóch świadków (kan. 1108). Osoby zainteresowane pozostałymi przepisami dotyczącymi formy zawarcia małżeństwa odsyłamy także do kanonów 1109-1123.
Czy i kiedy kościół zaleca żałobę?
W dokumentach kościelnych na próżno szukać wzmianek na temat żałoby. O zaleceniach typu „jak zachowywać się po stracie bliskiej osoby – co robić, a czego unikać” nie ma żadnej mowy.
Kościół nikogo nie zobowiązuje ani do noszenia koloru czarnego ani do unikania zabaw. Zwyczaje związane z żałobą, dotyczące czasu jej trwania czy wspomnianego czarnego stroju, nie mają zatem podłoża religijnego, a podłoże kulturowe. To, czy będziemy ich przestrzegać, jest wyłącznie naszą indywidualną sprawą. Kościół pozostawia nam w tej kwestii wolną rękę – nie zachęca, nie zabrania.
W tym miejscu warto przypomnieć, że w świetle doktryny katolickiej wierni mają możliwość pomóc swoim bliskim zmarłym w drodze do nieba przez swoją modlitwę, ofiarowywanie odpustów oraz zamawianie Mszy św. w ich intencji.
Co to jest Msza gregoriańska?
W liturgii rzymskokatolickiej Mszą Świętą gregoriańską (także gregorianką) nazywa się cykl trzydziestu Mszy Św. odprawianych codziennie w intencji JEDNEJ osoby zmarłej przez kolejne trzydzieści dni (w trybie ciągłym). Msze mogą sprawować różni kapłani przebywający w różnych miejscach. W przypadku gregorianki kluczowa jest bowiem intencja oraz ciągłość. Nigdy nie można odprawiać jej równocześnie za kilku zmarłych.
Nazwa tej tradycji wywodzi się od imienia jej inicjatora i propagatora – papieża Grzegorza I Wielkiego (zm. 604 r.), który przed wyborem na biskupa Rzymu pełnił funkcję przełożonego w klasztorze benedyktyńskim na wzgórzu Celio. Kiedy jeden z jego mnichów – Justus – zmarł, znaleziono przy nim trzy monety. Był to grzech ciężki, gdyż posiadanie pieniędzy stanowiło złamanie reguły zakonnej, a dokładnie ślubu ubóstwa. Grzegorz, chcąc skrócić cierpienia czyśćcowe Justusa, wydał polecenie żyjącym mnichom, aby ci codziennie przez kolejnych 30 dni odprawiali jedną Mszę Św. w intencji zmarłego. Po upływie tego czasu Justus ukazał się swojemu rodzonemu bratu, Kopiosow, i i powiedział: „Dotąd było źle, lecz teraz mi jest dobrze, bo dzisiaj zostałem przyjęty do wspólnoty”. Jego słowa potwierdziły skuteczność modlitwy zakonników i w ten właśnie sposób narodził się zwyczaj Mszy gregoriańskich.
Msze gregoriańskie należą zatem do Mszy Św. za zmarłych. Można je przerwać tylko w wyjątkowych, ściśle określonych sytuacjach, do których należy m.in. choroba kapłana bądź inna celebracja (pogrzeb, ślub), której nie sposób odwołać. Wówczas cykl przesuwa się o ilość dni/Mszy Św., których brakuje do pełnych trzydziestu.
Czy na ślubie muszą być świadkowie?
Zgodnie z prawem obowiązującym w Kościele katolickim obecność dwóch świadków na ślubie jest konieczna. Stanowi bowiem o tym, czy małżeństwo zostało ważnie zawarte:
Tylko te małżeństwa są ważne, które zostają zawarte wobec asystującego miejscowego ordynariusza albo proboszcza, albo wobec kapłana lub diakona delegowanego przez jednego z nich; a także wobec dwóch świadków, według zasad wyrażonych w następnych kanonach i z uwzględnieniem wyjątków, o których w kan. 144, 1112, § 1, 1116 i 1127, §§ 2-3. (Kodeks Prawa Kanonicznego, 1108).
Kto może zatem zostać świadkiem na ślubie? Każdy, kto ukończył 18 rok życia, i posiada zdolność podejmowania czynności prawnych. O innych wymogach – np. związanych z płcią bądź przekonaniami religijnymi – nie ma w tym przypadku mowy.
Nic nie stoi więc na przeszkodzie, aby funkcje świadków na ślubie kościelnym pełniły dwie kobiety tudzież dwóch mężczyzn; osoby wyznające inną religie, a nawet ateiści.
Czym są pierwsze piątki miesiąca?
Pierwsze piątki miesiąca są formą oddawania czci Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. Wiążą się z objawieniami, jakich doznała św. Małgorzata Maria Alacoque w 1673 roku.
Św. Małgorzacie Marii Alacoque ukazał się wówczas sam Jezus Chrystus i przekazał jej dwanaście obietnic, które brzmiały następująco:
1. Dam im wszystkie łaski potrzebne w ich stanie.
2. Zgoda i pokój będą panowały w ich rodzinach.
3. Będę ich pocieszał we wszystkich ich strapieniach.
4. Będę ich bezpieczną ucieczką za życia, a szczególnie przy śmierci.
5. Wyleję obfite błogosławieństwa na wszystkie ich przedsięwzięcia.
6. Grzesznicy znajdą w mym Sercu źródło nieskończonego miłosierdzia.
7. Dusze oziębłe staną się gorliwymi.
8. Dusze gorliwe dojdą szybko do wysokiej doskonałości.
9. Błogosławić będę domy, w których obraz mego Serca będzie umieszczony i czczony.
10. Kapłanom dam moc kruszenia serc najzatwardzialszych.
11. Imiona tych, co rozszerzać będą to nabożeństwo, będą zapisane w mym Sercu i na zawsze w Nim pozostaną.
12. Przyrzekam w nadmiarze miłosierdzia Serca mojego, że wszechmocna miłość moja udzieli tym wszystkim, którzy komunikować będą w pierwsze piątki przez dziewięć miesięcy z rzędu, łaskę pokuty ostatecznej, że nie umrą w stanie niełaski mojej ani bez sakramentów i że Serce moje stanie się dla nich bezpieczną ucieczką w godzinę śmierci.
Ostatnia, dwunasta obietnica – nazywana Wielką – ustanowiła praktykę pierwszych piątków. Polega ona na przyjmowaniu Eucharystii przez dziewięć kolejnych pierwszych piątków miesiąca i ofiarowywaniu jej jako zadośćuczynienie za grzechy całej ludzkości (jest to tzw. Komunia św. Wynagradzająca). Osoba, która tego dokona, będzie miała – zgodnie ze słowami Jezusa – zapewnioną łaską Bożą w chwili śmierci.
Odprawienie pierwszych piątków nie oznacza jednak automatycznego zbawienia. Sama św. Małgorzata Maria, przekazując obietnice Jezusa podkreśliła, że zostaną one zrealizowane wówczas, gdy wierny będzie „żył w zgodzie z Jego świętymi prawami”.
Przyjmując komunię świętą zawsze trzeba znajdować się w stanie łaski uświęcającej, dlatego wiele osób przed Eucharystią przystępuje jeszcze do sakramentu pokuty i pojednania. Niemniej należy zaznaczyć, że spowiedź sama w sobie nie stanowi warunku wypełnienia pierwszych piątków. Osoby, które nie mają świadomości grzechu ciężkiego, mogą ją więc spokojnie pominąć.
Jak uzyskać odpust zupełny i cząstkowy?
Cytując konstytucję apostolską „Indulgentiarum doctrina” papieża Pawła VI, odpustem w Kościele katolickim nazywa się „darowanie przed Bogiem kary za grzechy, zgładzone już co do winy”. Jaka jest zatem relacja między odpustem a rozgrzeszeniem udzielanym przez spowiednika w ramach sakramentu pokuty? Kto, kiedy i za co można otrzymać darowanie kar za grzechy?
Otrzymując rozgrzeszenie w sakramencie pokuty i pojednania, otrzymujemy odpuszczenie win, czyli darowanie kary wiecznej. Nasza więź-komunia z Bogiem, która została zerwana za sprawą popełnionych grzechów ciężkich, zostaje więc przywrócona wraz dostępem do życia wiecznego, ale…
Zanim osiągniemy zbawienie, musimy jeszcze uwolnić się od kar doczesnych, czyli czasowych. Te kary za uczynione zło (które należy traktować jako naturalne konsekwencje popełnionych grzechów) mogą zostać odpokutowane za życia bądź po śmierci – w czyśćcu. Mogą także zostać nam darowane przez odpusty, które są oczyszczeniem naszej duszy (por. Katechizm Kościoła Katolickiego 1472).
Odpusty dzielimy na zupełne (czyli uwalniające w całości od kary doczesnej) i cząstkowe (polegające na zmniejszeniu tej kary). Są one udzielane zarówno żywym, jak i zmarłym (przy czym zmarłym może je ofiarować osoba żyjąca).
W przypadku ofiarowywania odpustu w intencji osoby zmarłej, nie trzeba wymieniać konkretnego imienia. Wystarczy, że ofiarujemy odpust komuś, kto przebywa w czyśćcu i potrzebuje darowania kar. Osoba żyjąca nie ma natomiast prawa ofiarować odpustu w intencji innej osoby żyjącej.
Odpust zupełny – warunki
1) Brak jakiegokolwiek przywiązania do grzechu (nawet grzechu lekkiego) – jest to tzw. całkowita dyspozycja (osoby, którym brakuje tej całkowitej dyspozycji, uzyskają odpust cząstkowy, a nie zupełny).
2) Stan łaski uświęcającej (brak grzechów ciężkich nieodpuszczonych) – aby przywrócić stan łaski uświęcającej, należy przystąpić do sakramentu pokuty i pojednania.
3) Przyjęcie Eucharystii.
4) Odmówienie dowolnej modlitwy w intencjach Ojca Świętego, tj. w intencjach, za które modli się każdego dnia papież, a nie w intencji samego papieża.
5) Wykonanie wszelkich czynności, które są związane z odpustem.
Przystąpienie do sakramentu pokuty oraz do sakramentu Eucharystii, a także odmówienie modlitwy w intencjach Ojca Świętego może być wypełnione na przestrzeni kilku dni przed lub kilku dni po wykonaniu czynności, które są związane z odpustem.
Odpusty zupełne przysługują w wyznaczone dni za wykonanie następujących czynności:
– w Nowy Rok i w uroczystość Zesłania Ducha Świętego za publiczne odmówienie hymnu „Przyjdź Duchu Święty” (w pozostałe dni za odmówienie, nawet prywatnie przysługuje odpust cząstkowy);
– w Wielki Czwartek podczas liturgii Wieczerzy Pańskiej oraz w uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (Boże Ciało) za pobożne odmówienie (śpiew) modlitwy ‘Przed tak wielkim Sakramentem” (w pozostałych dniach przysługuje za to odpust cząstkowy);
– w każdy piątek Wielkiego Postu oraz w Wielki Piątek za odmówienie modlitwy „Oto ja, o dobry i najsłodszy Jezu” po Komunii świętej przed obrazem Jezusa Chrystusa (w innym czasie skutkuje odpustem cząstkowym);
– w Wielki Piątek: w trakcie liturgii Męki Pańskiej za adorację i ucałowanie krzyża;
– podczas liturgii Wigilii Paschalnej (w Wielką Sobotę) lub w rocznicę swojego chrztu za odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych (w innym czasie – odpust cząstkowy);
– w II Niedzielę Wielkanocną, czyli w Niedzielę Miłosierdzia Bożego, za udział, w jakimkolwiek kościele lub kaplicy, w pobożnych praktykach spełnianych ku czci Bożego Miłosierdzia bądź za odmówienie przed Najświętszym Sakramentem Eucharystii, wystawionym publicznie lub ukrytym w tabernakulum, modlitwy „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”, z dodaniem wezwania do Pana Jezusa Miłosiernego (np. „Jezu Miłosierny, ufam Tobie”); osoby, które nie mogą z ważnych powodów spełnić warunku miejsca, uzyskają odpust zupełny, odmawiając wymienione modlitwy przed wizerunkiem Pana Jezusa Miłosiernego w dowolnym miejscu. W sytuacji, w której odmówienie modlitw przed wizerunkiem Pana Jezusa Miłosiernego również jest niemożliwe, w celu uzyskania odpustu zupełnego należy zjednoczyć się duchowo z wiernymi spełniającymi przepisane praktyki w celu otrzymania odpustu oraz ofiarować Miłosiernemu Bogu modlitwę, a wraz z nią cierpienia spowodowane chorobą i trudy swojego życia, podejmując jednocześnie postanowienie o spełnieniu przepisanych do odpustu warunków, gdy tylko zaistnieje taka możliwość.
– w Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa za publiczne odmówienie aktu wynagrodzenia Sercu Jezusowemu „O Jezu Najsłodszy, któremu za miłość bez granic” (w pozostałe dni odmówienie skutkuje odpustem cząstkowym);
– w uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca) za posługiwanie się przedmiotami pobożności (tutaj: krucyfiksem, krzyżem, różańcem, szkaplerzem, medalikiem), o ile zostały pobłogosławione przez Ojca Świętego (ewentualnie przez biskupa), po odmówieniu jakiejkolwiek formuły wyznania wiary (jeżeli przedmioty były pobłogosławione przez kapłana lub diakona, przysługuje wówczas odpust cząstkowy);
– w dniach od 1 do 8 listopada za nawiedzenie cmentarza z równoczesną modlitwą za zmarłych codziennie przysługuje odpust zupełny, który można ofiarować wyłącznie za dusze zmarłych (za nawiedzenie cmentarza w inne dni można uzyskać odpust cząstkowy również tylko za zmarłych);
– w Dzień Zaduszny (2 listopada) za odmówienie w kościele lub w kaplicy „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”;
– w uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata za publiczne odmówienie aktu poświęcenia rodzaju ludzkiego Chrystusowi Królowi „O Jezu najsłodszy, Odkupicielu rodzaju ludzkiego” (w inne dni – odpust cząstkowy);
– w ostatni dzień roku (31 grudnia): publiczne odmówienie (śpiew) hymnu Ciebie Boga wysławiamy (w innym dniu, także za odmówienie prywatnie, przysługuje odpust cząstkowy);
– za nawiedzenie kościoła lub kaplicy zakonników w święto założyciela zakonu i odmówienie na miejscu modlitwy „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”;
– za nawiedzenie jednej z czterech rzymskich bazylik patriarchalnych (św. Piotra, św. Pawła za Murami, Matki Bożej Większej lub św. Jana na Lateranie) i odmówienie w niej „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga” w święto tytułu tej bazyliki, w jakiekolwiek święto nakazane (np. we Wniebowzięcie NMP) bądź raz w roku w innym dniu wybranym przez wiernego;
– za nawiedzenie kościoła i ołtarza w dniu jego poświęcenia (dedykacji) i odmówienie na miejscu „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”;
– za nawiedzenie kościoła parafialnego w święto tytułu lub w dniu 2 sierpnia (wówczas przypada odpust „Porcjunkuli”) i odmówienie na miejscu modlitwy „Ojcze nasz” oraz „Wierzę w Boga”;
Ponadto odpusty zupełne można otrzymać m.in.:
– za Adorację Najświętszego Sakramentu przez co najmniej pół godziny (jeśli adoracja jest krótsza, wierny otrzymuje odpust cząstkowy);
– za przyjęcie błogosławieństwa udzielanego przez Papieża Urbi et Orbi (Miastu i Światu) – przyjęcie przez radio lub telewizję też skutkuje odpustem;
– za czytanie Pisma Świętego z czcią należną Słowu Bożemu i na sposób lektury duchowej przynajmniej przez pół godziny z tekstu zatwierdzonego przez Kościół. Kto nie może czytać osobiście, wystarczy, gdy słucha czytającego nawet przez środki audiowizualne.
– za uczestnictwo w uroczystościach zamykających Kongres Eucharystyczny;
– za uczestnictwo w rekolekcjach, które trwały przynajmniej trzy dni;
– za przyjęcie pierwszej komunii świętej lub pobożne uczestnictwo w takiej celebracji;
– za sprawowanie i uczestnictwo we Mszy świętej prymicyjnej;
– za sprawowanie i uczestnictwo we Mszy świętej z okazji 25-, 50- i 60-lecia kapłaństwa
– za odmówienie w całości (i bez żadnej przerwy) przynajmniej jednej części różańca (czyli pięciu dziesiątek) w kościele, kaplicy, w rodzinie, we wspólnocie zakonnej czy w pobożnym stowarzyszeniu, połączone z rozmyślaniem nad rozważanymi tajemnicami (odmówienie poza tymi miejscami lub wspólnotami daje odpust cząstkowy);
– za jednorazowe nawiedzenie kościoła podczas trwania synodu diecezjalnego;
– za odprawienie Drogi Krzyżowej po spełnieniu następujących warunków:
• odprawienie przed urzędowo erygowanymi stacjami Drogi Krzyżowej (np. w kościele, na placu przykościelnym);
• musi być 14 krzyżyków (jeden przy każdej stacji);
• rozważanie Męki i śmierci Chrystusa (nie jest konieczne rozmyślanie o poszczególnych tajemnicach każdej stacji);
• wymagane jest przechodzenie od jednej stacji do drugiej (przy publicznym odprawianiu wystarczy, aby prowadzący przechodził, jeśli wszyscy wierni nie mają takiej możliwości); jeżeli ktoś z powodu słusznej przyczyny (np. choroby, podróży, zamknięcia kościoła itp.) nie może odprawić Drogi Krzyżowej według podanych warunków, zyskuje odpust zupełny po przynajmniej półgodzinnym pobożnym czytaniu lub rozważaniu Męki Chrystusa;
– za pobożne odmówienie Koronki do Miłosierdzia Bożego w kościele lub kaplicy wobec Najświętszego Sakramentu, publicznie wystawionego lub też przechowywanego w tabernakulum; osoby, które z powodu choroby (lub innej słusznej racji) nie mogą wyjść z domu, ale odmówią Koronkę z ufnością i z pragnieniem miłosierdzia dla siebie oraz gotowością okazania go innym, również uzyskają odpust zupełny (w innych okolicznościach przysługuje odpust cząstkowy);
Odpusty zupełne dla wiernych Kościoła katolickiego w Polsce:
– odpust zupełny przysługuje osobom biorącym udział w nabożeństwie Gorzkich Żalów jeden raz w tygodniu w okresie Wielkiego Postu w jakimkolwiek kościele na terenie kraju;
– odpust zupełny przysługuje także za nawiedzenie dowolnej bazyliki mniejszej w określone dni, tj.:
• w uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca),
• w święto tytułu,
• w dniu 2 sierpnia (odpust „Porcjunkuli”),
• jeden raz w ciągu roku w dniu określonym według uznania.
Jak uzyskać odpust cząstkowy?
Odpust cząstkowy, czyli częściowe darowanie kar doczesnych, można uzyskać m.in. za:
– odmówienie aktów cnót teologalnych i żalu za grzechy;
– nawiedzenie Najświętszego Sakramentu;
– odmówienie hymnu „Uwielbiam Cię nabożnie” („Adoro Te, devote”) ;
– odmówienie modlitwy „Do Ciebie, Święty Józefie”;
– odmówienie modlitwy: „Dzięki Ci składamy, Wszechmogący Boże, za wszystkie dobrodziejstwa Twoje. Który żyjesz i królujesz na wieki wieków. Amen”;
– odmówienie modlitwy „Aniele Boży”;
– odmówienie modlitwy „Anioł Pański” (w okresie wielkanocnym „Królowo nieba”);
– odmówienie hymnu „Duszo Chrystusowa”;
– odmówienie Składu Apostolskiego lub Symbolu Nicejsko-Konstantynopolitańskiego;
– odmówienie Jutrzni lub Nieszporów żałobnych;
– udział w nauczaniu lub uczeniu się nauki chrześcijańskiej;
– odmówienie aktu „O Jezu Najsłodszy” (akt wynagrodzenia) bądź „0 Jezu Najsłodszy, Odkupicielu” (akt poświęcenia rodzaju ludzkiego Chrystusowi Królowi);
– odmówienie jednej z sześciu litanii (do Najświętszego Imienia Jezus, do Najświętszego Serca Pana Jezusa, do Najdroższej Krwi Chrystusa Pana, Loretańskiej do Najświętszej Maryi Panny, do świętego Józefa lub do Wszystkich Świętych);
– odmówienie modlitwy: „Pomnij, o Najświętsza Panno Maryjo” ( czyli modlitwy św. Bernarda);
– odmawianie Małych oficjów: O męce Pańskiej, o Najświętszym Sercu Pana Jezusa, o Matce Bożej, o Niepokalanym Poczęciu, o św. Józefie;
– odprawienie modlitwy myślnej (rozmyślania);
– odmówienie „Modlitwy o jedność Kościoła”;
– odmówienie modlitwy „Wieczny odpoczynek”;
– odmówienie „Witaj Królowo, Matko Miłosierdzia”;
– odmówienie modlitwy „Pod Twoją obronę”;
– pobożne odwiedzenie starożytnego cmentarza chrześcijańskiego (katakumby).
Przypominamy, że odpust cząstkowy można uzyskać wielokrotnie w ciągu dnia, podczas gdy odpust zupełny – tylko raz.
Kiedy ksiądz może odmówić pogrzebu?
Zgodnie z obowiązującym w Kościele katolickim Kodeksem Prawa Kanonicznego ksiądz ma prawo odmówić pogrzebu: notorycznym apostatom, heretykom, schizmatykom, osobom, które wybrały spalenie swojego ciała z motywów przeciwnych wierze, oraz innym jawnym grzesznikom, których pogrzeb mógłby zgorszyć wiernych. (por. KPK, kan. 1184 § 1).
Trzeba jednak podkreślić, że owo prawo odmowy przysługuje wyłącznie w stosunku do osób, które przed śmiercią nie dały żadnych oznak pokuty. Zalicza się do nich nie tylko spowiedź (wraz z rozgrzeszeniem), ale też samą prośbę o kapłana (nawet jeśli nie zdąży przybyć na miejsce) oraz zewnętrzne wyrażenie żalu i skruchy, np. poprzez bicie się w pierś bądź ucałowanie krzyża. Taką oznakę pokuty zmarłego musi potwierdzić chociażby jeden wiarygodny świadek.
Warto także zaznaczyć, że notoryczna apostazja – czyli publiczne i całkowite wyrzeczenie się wiary chrześcijańskiej – nie jest równoznaczna z notorycznym niepraktykowaniem. Tym samym kapłan nie powinien na podstawie omawianego tutaj przepisu odmawiać pogrzebu osobie, która nie chodziła do kościoła tudzież nie przystępowała do sakramentów, bądź nie przyjmowała księdza po kolędzie, chyba że należała ona do tzw. jawnych grzeszników.
Ta ostatnia kategoria, kategoria jawnych grzeszników, jest wyjątkowo nieprecyzyjna i może być różnie interpretowana przez poszczególnych duszpasterzy. Zwykle przyjmuje się jednak, że obejmuje ona osoby, które żyły w związkach niesakramentalnych.
W tym miejscu należy również dodać, że ksiądz nie ma prawa odmówić pogrzebu dzieci, które zmarły przed chrztem, jeśli rodzice mieli zamiar je ochrzcić (KPK, kan. 1183 § 1), oraz samobójców, chyba że byliby oni jawnymi grzesznikami, a ich pogrzeb mógłby wywołać zgorszenie. (por. Instrukcja liturgiczno-duszpasterska Episkopatu o pogrzebie i modlitwach za zmarłych z 5 maja 1978 r.).